Dokumentacja technologiczna we współczesnych warunkach przemysłowych bazuje w przeważających przypadkach na rozwiązaniach informatycznych. Klasyczna dokumentacja technologiczna to zbiór różnego rodzajów kart w wersji papierowej. Zapewne i dziś można by wskazać zakłady produkcyjne gdzie tego typu dokumentacja nadal się sprawdza lub co bardziej trafne sprawdzałaby się. Stosowanie współczesnych informatycznych narzędzi z rodziny CAx niejako predysponuje do prowadzenia dokumentacji w formie elektronicznej.

Czy fakt, iż dokumentacja papierowa jest preferowana, szczególnie, przez starszych pracowników jest istotna? Tu nie ma oczywistej odpowiedzi. Takie są wypowiadane opinie. Nie wątpliwie młodszym pokoleniom inżynierów łatwiej poruszać się w dedykowanych dla nich programach i systemach CAx. Zdolność człowieka do czytania z ekranu i z kartki papieru pomimo pozorów jest odmienna. Szybciej czyta się czcionkę szeryfową na kartce papieru niż na ekranie, a czcionkę bezszeryfową odwrotnie, dłużej na kartce papieru, krócej na ekranie. Zatem kwestia formy dokumentacji ma znaczenie. Głęboko zakorzeniony jest konstrukcyjny i technologiczny rysunek 2D, który nadal umożliwia pełniejszy opis konstrukcji, czy operacji technologicznej. Niewątpliwie to ulegnie to w końcu zmianie. Istotną przewagą dokumentacji cyfrowej jest techniczna możliwość wprowadzania zmian. Modyfikowanie dokumentacji wyłącznie papierowej, zgodnie z procedurami systemów jakości było i jest bardzo czasochłonnym zadaniem. Dokumentacja musi fizycznie przemieszczać się między działami i osobami odpowiedzialnymi. W ramach systemu PLM dokumentacja elektroniczna, np w chmurze, z samego założenia funkcjonuje jako wielodostępowa i czas modyfikacji jest przede wszystkim uzależniony od osób odpowiedzialnych.

W tym wpisie postanowiono przedstawić 2 karty w ramach klasycznej dokumentacji technologicznej – kartę technologiczną KT i kartę instrukcyjną KI. Takie podejście pozwala na przedstawienie:

• rozwiązań klasycznych,
• jakie dane powinny być ujęte w dokumentacji technologicznej.

Poniżej przedstawiono galerię ukazującą różne odmiany kart KI oraz KT, opracowanych na podstawie m.in. normy z roku 1957. Doświadczenie wykazało, iż istotne jest to, czy dokumentacja zawiera niezbędne informacje by opis procesu technologicznego był pełny. W takim ujęciu forma kart KI i KT jest drugorzędna. mając okazję do zapoznania się z wieloma dokumentacjami technologicznymi wysnuto wniosek, iż każda firma stosuje własne standardy w zakresie formalnym.

[Best_Wordpress_Gallery id=”2″ gal_title=”KT i KI”]

Karta technologiczna

Poniżej na ilustracji 1 pokazano nagłówek jednej z kart technologicznych KT. Tego typu kartę opracowywaną jedną dla każdego procesu technologicznego.

Ilustracja 1. Przykładowy nagłówek karty technologicznej wraz danymi dla procesu technologicznego danej części.

Karta technologiczna pełni ona rolę karty tytułowej, która powinna zawiera następujące dane:

• nazwa części, której proces technologiczny dotyczy;
• nazwa wyrobu, w którym dana część jest stosowana;
• jednoznacznie identyfikujący daną część indeks alfanumeryczny – z reguły sama nazwa nie sprawdza się;
• materiał – jednoznaczne określenie, w tym także można podać oznaczenie normy materiałowej;
• liczba kg/szt jest powiązana z materiałem, może być potrzebna do wyliczenia zamówienia na materiał.

Na ilustracji 1 pokazano również informacje, których zamieszczanie można uznać za wątpliwe, jak np.:

• nr zlecenia (zasadne w przypadku gdy wiąże on dany proces z wewnętrznym zleceniem, nie zaś gdy wiąże z zamówieniem zewnętrznym);
• liczba sztuk na zlecenie – wynika z zamówienia i może być różna (współczesne uwarunkowania produkcji); jedynie w przypadku istotnych zmian liczbowych, które powodują, że produkcja zmienia charakter z małoseryjnej na masową, z wielkoseryjnej na jednostkową mamy do czynienia ze znacznymi modyfikacjami przebiegu procesu technologicznego i/lub z wykorzystaniem odmiennych oprzyrządowań technologicznych.

Karta technologiczna w dalszej części następuję wyszczególnienie wszystkich operacji w ramach procesu technologicznego:

• Nr operacji – stosowano zasadę numerowania co 10, a więc były operacje 10, 20, 30, 40 itd. Takie podejście pozwala na wprowadzenie dodatkowej operacji między już istniejące bez konieczności przenumerowania wszystkich. Analogicznie kiedyś numerowane wiersze w programach pisanych w języ programowania BASIC.
• Wydział i stanowisko – informacje w tym zakresie zależą od wielkości zakładu produkcyjnego. Celem jest jednoznaczne wskazanie stanowiska obróbkowego. Daną operację technologiczną można często przeprowadzić na różnych stanowiskach. Pozornie istnieje pewna elastyczność w tym zakresie gdy potencjalnie taka możliwość istnieje. Jednak w przypadku zastosowania obrabiarek CNC programy obróbkowe są opracowywane na konkretną obrabiarkę!
• Krótki opis – np. frezowanie płaszczyzny, toczenie gwintu – krótkie podstawowe określenie zadania technologicznego.
• Oprzyrządowanie – różni się w zależności od wielkości produkcji i jest podawane na karcie instrukcyjnej dla danej operacji technologicznej.
• Wybrane czasy z normy czasów: t_pz i t_j – czas przygotowawczo-zakończeniowy (czas związany z przygotowaniem do realizacji danej operacji oraz jej zakończeniem ) i czas jednostkowy (czas potrzebny do wykonania 1 sztuki danej części, której dotyczy dokumentacja). Czas tpz jest zgodnie z normą czasów pracy czasem oddzielnym niż czas tj. Obecnie tego typu dane są informacjami orientacyjnymi, pozwalającymi oszacować czas całkowity.

Jeżeli wielowariantowość procesu technologicznego wynikała z powodów odmienności półfabrykatu, gatunku materiału to powinna być opracowana oddzielna karta technologiczna i cała dokumentacja technologiczna.

W procesie edukacyjnym kartę technologiczną opracowuje się po określeniu marszruty technologicznej.

Karta instrukcyjna

Karta instrukcyjna (ilustracja 2 i 3) służy do jednoznacznego opisania danej operacji technologicznej.

Ilustracja 2. Przykładowa karta instrukcyjna KI.

Ilustracja 3. Przykładowa karta instrukcyjna KI.

W najbardziej klasycznym rozwiązaniu zawiera (ilustracje 2 i 3) karty instrukcyjne zawierają takie dane jak:

• numer operacji;
• nr rysunku technologicznego względem, którego KI się odnosi;
• nazwę części;
• materiał,
• oprzyrządowanie technologiczne,
• narzędzia,
• przyrządy do kontroli – np. sprawdziany,
• wyszczególnione zabiegi operacyjne wraz z parametrami obróbkowymi,
• szkic technologiczny pokazujący wymiary finalne po danej operacji (wymiary wyłącznie te, które mają być uzyskane po danej operacji), sposób ustalenia i zamocowania przedmiotu, obrabiane powierzchnie (linie bardzo grube).

Wszystkie te informacje były zasadne dla procesów technologicznych, w których wykorzystywano klasyczne obrabiarki. Współczesne obrabiarki CNC posiadają m.in. bezstopniowe zmiany prędkości obrotowych. Programy obróbkowe podlegają optymalizacji i parametry nawet w ramach jednego zabiegu mogą się dynamicznie zmieniać.

Analizując powyższe informacje stosowanie dokumentacji w klasycznej papierowej wersji jest rozwiązaniem nieelastycznym, nie dopasowanym do współczesnych uwarunkowań przemysłowych. Z jednej strony dokumentacja powinna dokładnie i jednoznacznie opisywać proces technologiczny. Z drugiej mamy m.in. możliwość zmiany stanowisk, optymalizacji programów obróbkowych (zmiana czasów normy pracy, dynamiczna zmiana parametrów obróbkowych). Elektroniczna wersja dokumentacji pozwala elastycznie zarządzać i modyfikować dokumentację technologiczną. Nie można stwierdzić, iż dokumentacja w formie papierowej straciła całkowity sens funkcjonowania. Dostępność, czytelność, zasady archiwizacji czynią ją nadal potrzebną, lecz w innym zakresie. Potrzeba dobrego zarządzania dokumentacją technologiczną (m.in. skuteczne określanie, który z wersji programów obróbkowych NC jest aktualny) wymaga we współczesnych warunkach stosowania rozwiązań informatycznych.