
Suwmiarka – budowa i pomiary
— 8 października 2017Pomiary wielkości geometrycznych należą do podstawowych w ramach kontroli technicznej prawidłowości przebiegu procesu technologicznego. Zdolność dokonywania pomiarów z użyciem takich przyrządów pomiarowych jak suwmiarka, mikrometr, czy kątomierz należą do podstawowych i są przydatne nie tylko w ramach procesów technologicznych.
Suwmiarka – budowa
W zakresie suwmiarek w ramach kryterium budowy i zastosowania wyróżnia się następujące rodzaje suwmiarek:
- jednostronne;
- dwustronne;
- uniwersalne (wielofunkcyjne – pomiar wymiarów wewnętrznych, zewnętrznych, głębokości).
Kryterium sposób odczytu wartości wymiaru mierzonego wyróżnia następujące rodzaje suwmiarek:
- analogowe wykorzystujące podziałkę kreskową wykonaną na prowadnicy oraz noniusz na na suwaku;
- czujnikowe – czujnik zegarowy wraz z zębatką na prowadnicy;
- cyfrowe – wykonany na prowadnicy lub naklejony liniał pojemnościowy wraz z elektronicznym wskaźnikiem cyfrowym.
W ramach prezentacji podstawowych przyrządów pomiarowych na ilustracji 1 przedstawiono budowę suwmiarki wielofunkcyjnej (uniwersalnej) analogowej.

Ilustracja 1. Budowa suwmiarki analogowej uniwersalnej: 1 – stała szczęka do pomiaru wymiarów zewnętrznych zespolona z prowadnicą; 2 – ruchoma szczęka do pomiaru wymiarów zewnętrznych; 3 – stała szczęka do pomiaru wymiarów wewnętrznych; 4 – ruchoma szczęka do pomiaru wymiarów wewnętrznych; 5 – noniusz zapewniający rozdzielczość pomiarów na poziomie 0,05 mm; 6 – noniusz zapewniający rozdzielczość pomiarów w calach na poziomie 1/128”; 7 – podziałka calowa na prowadnicy; 8 – dźwignia zacisku ustalającego położenie przesuwnej szczęki; 9 – podziałka milimetrowa na prowadnicy; 10 – głębokościomierz.
Suwmiarka przedstawiona na ilustracji 1 została wyprodukowana w nieistniejącej już F.W.P. VIS (wówczas) S.A. w 1999 roku i bez przeszkód wykorzystywana jest nadal.
Dopuszczalne błędy suwmiarek były kiedyś określone w normie PN-80/M-53130. W przypadku prezentowanej na ilustracji suwmiarki uniwersalnej o długości pomiarowej 140 mm z noniuszem równym 0,05 mm błąd wskazania wynosi ±0,05 mm (50 μm). Norma DIN 862:2015 dla tego samego typu przewiduje taki sam błąd wskazania.
Suwmiarka – pomiary
Odczyt wartości wymiaru mierzonego nie zależy od tego czy mierzony jest wymiar zewnętrzny, wewnętrzny czy głębokość (ilustracja 2). Pomiar suwmiarką polega na ujęciu mierzonych powierzchni w szczęki suwmiarki (lub wysunięciu głębokościomierza) albo ustawienia szczęk między powierzchniami mierzonego wymiaru wewnętrznego, a następnie odczytaniu wyniku pomiaru na noniuszu lub wyświetlaczu LCD.

Ilustracja 2. Głębokość i powierzchnia bazowa suwmiarki na prowadnicy do pomiaru tego wymiaru. Na zdjęciu widać także naniesione oznaczenia wartości elementarnych działek noniusza dla pomiaru w mm i „.
Na ilustracji 3 przedstawiono przykładowe, wybrane ustawienie suwmiarki uniwersalnej. Ilustracja 4 przedstawia zbliżenie na główną skalę na prowadnicy oraz skalę noniusza na ruchomej szczęce. W pierwszej kolejności należy określić położenie „0” (ZERA) noniusza względem skali na prowadnicy. Na ilustracji 4 ZERO noniusza (pozycja O1 na ilustracji 4) znajduje się między wartością 10 a 11 skali na prowadnicy.

Ilustracja 4. Wzajemne położenie skali noniusza (dół) a skali głównej na prowadnicy suwmiarki (góra). O1 – położenie ZERA noniusza względem wartości na skali głównej. O2 – pokrywająca się kreska skali noniusza z kreską na skali głównej.
Suwmiarka – odczyt wartości
W przypadku pozycji O1 (ilustracja 4) ZERO noniusza znajduje się pomiędzy dwiema kreskami skali głównej (w tym przypadku między 10 a 11 mm.). W kolejnym kroku należy określić położenie O2, w którym jedna z kresek skali noniusza pokrywa się z jedną kreską ze skali głównej. W takim przypadku tylko jedna kreska ze skali noniusza pokrywa się z jedną kreską skali głównej. Elementarna działka noniusza wynosi 0,05. W omawianym przypadku pokrywa się kreska (10. licząc poszczególne kreski działek elementarnych, a 10×0,05=0,5). Zatem wynik wynosi 10,5 mm.
Na ilustracji 4 pokrycie kreski skali noniusza z kreską skali głównej nie jest jednoznaczne. Wynika to z kąta między pozycją obiektywu podczas wykonywania zdjęcia a rozmieszczeniem kresek na skalach. Podczas pomiaru suwmiarkę ustalamy tak by wzrok osoby mierzącej padał prostopadle do powierzchni prowadnicy i ruchomej szczęki suwmiarki. Zagadnienie wzrokowego odczytu wartości stanowi tzw. czynnik ludzki wpływający na dokładność odczytu wartości mierzonego wymiaru.
Rodzaje przyrządów suwmiarkowych
Zasada pomiaru wykorzystywana w suwmiarce jest wykorzystywana w pochodnych przyrządach pomiarowych, do których zalicza się m.in.:
- głębokościomierz suwmiarkowy
- wysokościomierz suwmiarkowy
- suwmiarka modułowa (do pomiaru grubości zębów w kole zębatym).
Poniżej w źródłach zamieszczono adresy internetowych symulatorów suwmiarki oraz mikrometru. W przypadku mikrometru pomiar jest odczytywany w podobny sposób jak na suwmiarce.
Źródła
- Stefanelli – symulatory
- Symulator suwmiarki
- Metrologia wielkości geometrycznych
- Jakubiec W., Malinowski J., Metrologia wielkości geometrycznych, WNT 1993
- Humienny Z. (red.), Specyfikacje Geometrii Wyrobów (GPS). Wykład dla uczelni technicznych, OWPW 2001
Leave a reply
You must be logged in to post a comment.